SEA Games 33
Crystal Palace
World Cup, giải vô địch bóng đá thế giới của FIFA, đã trải qua hành trình phát triển hơn chín thập kỷ, trở thành sự kiện thể thao và văn hóa quan trọng nhất toàn cầu. Ra đời từ năm 1930 dưới sự khởi xướng của Jules Rimet, World Cup không chỉ là nơi tranh tài của các đội tuyển xuất sắc mà còn phản ánh những biến chuyển xã hội và chính trị thế giới suốt gần một thế kỷ qua. Từ những ngày đầu tổ chức tại Uruguay với 13 đội tham gia, giải đấu dần mở rộng về quy mô lẫn tầm ảnh hưởng, chứng kiến nhiều cột mốc đáng nhớ, sự trỗi dậy của các huyền thoại và sự đổi thay trong thể thức thi đấu.
Ngày 28 tháng 5 năm 1928, Đại hội FIFA tại Amsterdam đã phê duyệt kế hoạch tổ chức giải vô địch bóng đá thế giới dành cho các đội tuyển quốc gia, đánh dấu một bước ngoặt lớn trong lịch sử bóng đá quốc tế. Ý tưởng được thúc đẩy bởi Chủ tịch FIFA lúc bấy giờ – Jules Rimet, người đã đam mê và kiên định theo đuổi việc thành lập một giải đấu chuyên nghiệp riêng biệt ngoài khuôn khổ Thế vận hội vốn chỉ dành cho cầu thủ nghiệp dư. Qua đó, World Cup được định hình để tổ chức đều đặn mỗi bốn năm, tạo ra sân chơi hấp dẫn dành cho những cầu thủ xuất sắc nhất thế giới.
Giải đấu đầu tiên diễn ra tại Uruguay vào năm 1930, nước chủ nhà được lựa chọn dựa trên hai tiêu chí gồm thành tích thể thao lẫn cam kết tài chính hỗ trợ các đội khách mời. Uruguay không chỉ là nhà vô địch Olympic hai kỳ liên tiếp trước đó mà còn đảm bảo chi trả toàn bộ chi phí đi lại và sinh hoạt cho các đoàn bóng đá tham dự nhằm khuyến khích sự tham gia đông đảo. Dù khoảng cách địa lý gây khó khăn đối với nhiều đội châu Âu, 13 đội tuyển vẫn góp mặt trong lần đầu tiên mang tính lịch sử này. Trận chung kết giữa Uruguay và Argentina kết thúc với chiến thắng 4-2 thuộc về Uruguay, họ đồng thời trở thành đội tuyển đầu tiên giương cao chiếc cúp danh giá được đặt tên Jules Rimet sau này.
World Cup đã có lịch sử hình thành và phát triển kéo dài khoảng một thế kỷ.
Tuy nhiên, giai đoạn tiếp theo của World Cup bị ảnh hưởng mạnh bởi những biến động chính trị toàn cầu. Giữa hai thập niên 1930, khi chủ nghĩa phát xít trỗi dậy ở châu Âu, giải đấu chứng kiến nhiều tranh cãi liên quan đến việc chọn lựa nước chủ nhà cũng như vai trò tuyên truyền của chế độ độc tài như tại World Cup 1934 ở Ý. Thể thức vòng loại cũng được áp dụng lần đầu nhằm nâng cao tính cạnh tranh và quy mô tổng thể của giải. Trong khi đó, kỳ World Cup tiếp theo năm 1938 tổ chức tại Pháp lại gặp tình trạng tẩy chay từ các quốc gia châu Mỹ ngoài Brazil do bất đồng về luân phiên đăng cai giữa các châu lục.
Chiến tranh Thế giới thứ Hai khiến World Cup không thể diễn ra trong hai kỳ liên tiếp 1942 và 1946. Trong khoảng thời gian này, bóng đá quốc tế gần như đóng băng hoàn toàn. Chiếc Cúp Jules Rimet được giữ bí mật nhằm tránh nguy cơ thất lạc giữa hoàn cảnh chiến tranh căng thẳng. Khi trận đấu trở lại vào năm 1950 tại Brazil, giải đấu ghi nhận nhiều điểm đặc biệt như việc không có trận chung kết chính thức mà thay bằng vòng bảng cuối cùng để xác định nhà vô địch. Uruguay lần thứ hai đăng quang sau chiến thắng sốc trước Brazil trên sân Maracanã – trận đấu trở thành biểu tượng cho một trong những cú sốc lớn nhất lịch sử bóng đá thế giới.
Uruguay là đội tuyển đầu tiên vô địch World Cup.
Giai đoạn từ năm 1954 đến năm 1970 được xem là thời kỳ hoàng kim của World Cup với sự lên ngôi của nhiều huyền thoại và những bước tiến mang tính cách mạng đối với hình ảnh giải đấu. Năm 1954 tại Thụy Sĩ chứng kiến ‘Phép màu Bern’ khi Tây Đức bất ngờ đánh bại đội tuyển Hungary hùng mạnh nhất thời kỳ đó để đăng quang. Tiếp nối đó, World Cup 1958 ở Thụy Điển đưa Pele trở thành hiện tượng mới của bóng đá thế giới khi mới chỉ 17 tuổi nhưng đã ghi tới sáu bàn thắng giúp Brazil giành chức vô địch đầu tiên trong lịch sử họ.
Chiếc cúp Jules Rimet được đặt theo tên của người sáng lập World Cup.
Brazil củng cố vị thế qua các kỳ tiếp theo khi bảo vệ thành công ngôi vương năm 1962 dù thiếu vắng Pele vì chấn thương nhờ sự tỏa sáng của Garrincha. Năm 1966 đánh dấu lần duy nhất Anh đăng quang trên sân nhà với trận chung kết đầy kịch tính có bàn thắng gây tranh cãi của Geoff Hurst. Giai đoạn này cũng lưu lại câu chuyện thú vị về việc chiếc Cúp Jules Rimet bị đánh cắp ngay trước khi khai mạc nhưng sau đó được tìm thấy nhờ chú chó Pickles nổi tiếng.
Thất bại tại Maracana năm 1950 là một trong những nỗi thất vọng lớn nhất lịch sử tuyển Brazil ở World Cup.
Bước sang thập niên 1970, World Cup lần đầu tiên tổ chức tại Bắc Mỹ (Mexico) và phát sóng bằng truyền hình màu trên phạm vi toàn cầu, góp phần nâng cao đáng kể sức hút đối với khán giả. Brazil trở thành đội đầu tiên giành chức vô địch ba lần và giữ vĩnh viễn chiếc Cúp Jules Rimet danh giá với dàn cầu thủ huyền thoại như Pelé, Jairzinho hay Rivelino – điều chưa từng có tiền lệ trong lịch sử giải đấu.
Sau khi chiếc cúp nguyên bản được trao cho Brazil mãi mãi, FIFA thiết kế một chiếc cúp mới bắt đầu sử dụng từ năm 1974 tại Tây Đức. Cũng trong giải đấu ấy, Hà Lan gây tiếng vang lớn với phong cách bóng đá tổng lực mang tính cách mạng dưới sự dẫn dắt của Johan Cruyff dù họ thua ngay trên sân nhà trước Tây Đức trong trận chung kết. Các kỳ World Cup tiếp sau thường gắn liền với những câu chuyện chính trị phức tạp hoặc mở rộng quy mô thi đấu đáng kể như năm 1982 khi số đội tăng lên thành 24.
Bàn thắng của Geoff Hurst ở trận chung kết World Cup 1966 làm dấy lên nhiều tranh cãi.
World Cup năm 1986 ở Mexico ghi dấu mốc quan trọng với màn trình diễn tuyệt vời của Diego Maradona – người dẫn dắt Argentina đến ngôi vô địch thứ hai cùng hàng loạt pha bóng nổi tiếng như ‘Bàn tay của Chúa’ gây tranh luận hay ‘Bàn thắng thế kỷ’ đi bóng qua hàng loạt hậu vệ Anh Quốc. Kỳ giải này cũng là minh chứng cho sức mạnh cá nhân vượt trội có thể tạo nên khác biệt xuyên suốt lịch sử World Cup.
Kỳ World Cup năm 1990 tổ chức tại Ý lại gắn liền với xu hướng thi đấu thiên về phòng ngự tiêu cực cùng số lượng bàn thắng thấp nhất lịch sử giải đấu. Tây Đức giành chức vô địch lần thứ ba sau khi vượt qua Argentina bằng một quả phạt đền gây tranh cãi trong trận chung kết bị coi là trận đấu xấu xí nhất mọi thời đại của World Cup. Phản ứng trước lối chơi tiêu cực này đã thúc đẩy FIFA thay đổi luật thi đấu từ kỳ giải năm 1994 nhằm kích thích lối chơi tấn công hấp dẫn hơn.
Từ thập niên cuối cùng của thế kỷ XX trở đi, World Cup vươn mình trở thành sự kiện thương mại đình đám thu hút hàng tỷ lượt khán giả toàn cầu và mở rộng phạm vi sang cả những thị trường tiềm năng mới như Mỹ (1994) hay châu Á (2002). Giải đấu cũng tiến hành nhiều cải tiến về công nghệ trọng tài như áp dụng VAR lần đầu từ mùa giải 2018 tại Nga – nơi tuyển Pháp đăng quang với thế hệ vàng gồm Mbappe, Griezmann hay Pogba.
Kylian Mbappe và Antoine Griezmann, hai ngôi sao hàng đầu của tuyển Pháp ở World Cup 2018.
World Cup gần đây nhất vào năm 2022 đánh dấu lần đầu tiên giải đấu diễn ra vào mùa đông do điều kiện khí hậu đặc biệt tại Qatar. Đây cũng là dịp Lionel Messi đưa Argentina lên ngôi vô địch lần thứ ba sau màn so tài nghẹt thở với Pháp ở trận chung kết kéo dài tới loạt sút luân lưu đầy cảm xúc. Chiến công này giúp Messi hoàn tất bộ sưu tập danh hiệu cá nhân vĩ đại và khẳng định vị trí huyền thoại bất tử trong lịch sử bóng đá thế giới.
Lionel Messi dẫn dắt tuyển Argentina vô địch World Cup 2022.
World Cup sắp tới vào năm 2026 hứa hẹn sẽ tạo thêm bước ngoặt mới khi FIFA quyết định mở rộng số lượng đội tham dự lên con số kỷ lục là 48 quốc gia so với mức truyền thống là 32 đội trước đây. Điều này sẽ giúp đa dạng hóa hơn nữa bản sắc và phạm vi cạnh tranh toàn cầu cũng như đồng thời đánh dấu lần đầu tiên giải đấu được đồng tổ chức bởi ba quốc gia gồm Mỹ, Canada và Mexico.
World Cup không chỉ đơn thuần là sân chơi thể thao mà còn tạo nên những biểu tượng bất hủ cho bóng đá như Jules Rimet – người sáng lập ra giải; Pele với ba lần giành danh hiệu; Diego Maradona từng làm xiêu lòng cả thế giới; Franz Beckenbauer nổi bật cả dưới vai trò cầu thủ lẫn huấn luyện viên; Ronaldo “Người ngoài hành tinh” ghi dấu bằng tốc độ và kỹ thuật; Zinedine Zidane sở hữu khoảnh khắc kinh điển; Miroslav Klose đứng đầu danh sách vua phá lưới tất cả các kỳ; và cuối cùng Lionel Messi hoàn thiện sự nghiệp huy hoàng bằng chức vô địch thế giới vừa qua.
Miroslav Klose là cầu thủ ghi nhiều bàn thắng nhất trong lịch sử World Cup.
Lịch sử hơn 90 năm phát triển của World Cup từ ý tưởng ban đầu đến hiện thực hôm nay đã tạo nên di sản đồ sộ vừa mang giá trị thể thao vừa chứa đựng chiều sâu văn hóa xã hội lớn lao trên bình diện toàn cầu. Sự kiện này tiếp tục duy trì vị trí trung tâm trong đời sống bóng đá quốc tế đồng thời không ngừng đổi mới để đáp ứng nhu cầu đa dạng ngày càng cao của người hâm mộ trên mọi châu lục.
