Crystal Palace
Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu đang đối mặt với nhiều thách thức như lạm phát, biến đổi khí hậu và cạnh tranh công nghệ gay gắt, một xu hướng mới mang tên tiêu dùng thông minh đang nổi lên như một giải pháp đầy tiềm năng tại Việt Nam. Làn sóng này không chỉ thay đổi cách người dân mua sắm mà còn mở ra cơ hội phát triển kinh tế bền vững cho quốc gia. GS.TSKH Phạm Thị Kim Cương đã chia sẻ những phân tích sâu sắc về xu hướng này trong khuôn khổ giải thưởng Better Choice Awards, nhằm tôn vinh những sản phẩm và sáng kiến mang lại lợi ích thiết thực cho xã hội và người tiêu dùng.
Tiêu dùng thông minh không còn đơn thuần là lựa chọn sản phẩm để tối ưu lợi ích cá nhân mà đã trở thành một cuộc cách mạng thay đổi hành vi tiêu dùng. Theo GS. Phạm Thị Kim Cương, khái niệm này bao hàm việc tiêu dùng có trách nhiệm hơn, giảm thiểu tác động xấu đến môi trường và xã hội. Ba yếu tố trọng tâm làm nên sự khác biệt của tiêu dùng thông minh gồm tính bền vững thông qua ưu tiên các sản phẩm thân thiện môi trường; số hóa giúp người tiêu dùng tiếp cận thông tin, so sánh giá cả và đánh giá sản phẩm một cách hiệu quả; cùng với cá nhân hóa dựa trên dữ liệu lớn và hệ thống đề xuất thông minh nhằm đáp ứng nhu cầu riêng biệt của từng người.
TSKH Phạm Thị Kim Cương
Minh chứng rõ nét cho sự phát triển của tiêu dùng thông minh được thấy ở lĩnh vực năng lượng khi công nghệ số được ứng dụng để quản lý và kiểm soát mức tiêu thụ, giúp tiết kiệm điện năng và tối ưu hoạt động thiết bị. Để thúc đẩy phong trào này, nền tảng công nghệ số vững chắc là điều kiện tiên quyết mà Việt Nam may mắn sở hữu. Sự bùng nổ của công nghệ kỹ thuật số tại Việt Nam tạo ra môi trường hoàn hảo để thúc đẩy nhận thức cũng như hành động của người tiêu dùng đối với xu hướng mua sắm thông minh.
Theo số liệu từ DataReportal đến đầu năm 2025, Việt Nam có gần 80 triệu người sử dụng internet – chiếm tới gần 79% tổng dân số – cùng với hơn 76 triệu tài khoản mạng xã hội. Đây chính là những công cụ nền tảng giúp người tiêu dùng tiếp cận và trao đổi thông tin nhanh chóng, góp phần thay đổi mạnh mẽ thói quen mua sắm truyền thống. GS. Phạm Thị Kim Cương nhấn mạnh rằng mạng xã hội không chỉ ảnh hưởng sâu rộng đến hành vi tiêu dùng mà còn đặc biệt tác động mạnh mẽ đến nhóm khách hàng trẻ tuổi.
Số liệu người dùng internet và mạng xã hội tại Việt Nam
Những thay đổi tích cực đã lan tỏa vào đời sống thường nhật. Giáo sư ghi nhận các dấu hiệu rõ ràng như sinh viên ngày càng ưa chuộng sử dụng bình nước cá nhân thay vì chai nhựa sử dụng một lần, và việc chuyển sang sử dụng túi vải thay cho túi nilon ngày càng phổ biến. Báo cáo NielsenIQ Consumer Outlook and Expectation 2024 cũng phản ánh xu hướng này khi có đến 16% người tiêu dùng Việt xem phát triển bền vững là ưu tiên dài hạn, trong khi 24% tập trung xây dựng lối sống xanh trong ngắn hạn.
Công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành một bước ngoặt quan trọng trong hành trình chuyển đổi trải nghiệm mua sắm. GS. Phạm Thị Kim Cương khẳng định AI không chỉ giúp nâng cao khả năng xử lý dữ liệu lớn mà còn hỗ trợ cá nhân hóa trải nghiệm người dùng bằng cách cung cấp gợi ý sản phẩm phù hợp dựa trên thói quen, sở thích cũng như lịch sử giao dịch cá nhân. Nhiều nền tảng thương mại điện tử thành công điển hình đã ứng dụng AI để giúp khách hàng tiết kiệm thời gian và lựa chọn hiệu quả hơn.
Cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng nhờ AI
Tuy nhiên, bên cạnh lợi ích, AI cũng mang lại những thách thức nhất định khi các thuật toán có thể tạo ra sự thiên lệch thông tin làm giảm đa dạng lựa chọn hoặc gây méo mó dữ liệu theo sở thích cá nhân trực tuyến. Vì vậy, việc cân bằng giữa khai thác sức mạnh công nghệ và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng là điều cần được chú trọng.
GS. Phạm Thị Kim Cương chỉ rõ rằng trong kỷ nguyên số hiện nay, thành công của các sản phẩm công nghệ phụ thuộc rất lớn vào khả năng cá nhân hóa trải nghiệm người dùng dựa trên dữ liệu lớn. Những sản phẩm có thể đáp ứng đúng nhu cầu và thói quen riêng biệt sẽ chiếm ưu thế trên thị trường cạnh tranh khốc liệt hiện nay. Bên cạnh đó, khả năng thích ứng linh hoạt với xu hướng thị trường cùng cam kết về trách nhiệm xã hội và môi trường cũng đóng vai trò then chốt trong lòng tin của người tiêu dùng Việt.
Ngoài việc đảm bảo chất lượng và thân thiện môi trường như sử dụng nguyên liệu tái chế hay quy trình tiết kiệm năng lượng, các sản phẩm còn cần sự hỗ trợ từ hạ tầng mạng hiện đại như internet tốc độ cao hay kết nối di động 4G/5G để tối ưu trải nghiệm khách hàng. Yếu tố bảo mật dữ liệu cá nhân cũng ngày càng quan trọng khi người tiêu dùng ngày càng ý thức rõ giá trị thông tin riêng tư của mình.
Nhìn về tương lai từ góc độ dài hạn khoảng 5 đến 10 năm tới, ba trụ cột chủ đạo sẽ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế tiêu dùng tại Việt Nam gồm công nghệ, thu nhập và niềm tin xã hội – ba yếu tố hỗ trợ lẫn nhau tạo nên nền tảng vững chắc cho phát triển bền vững.
GS.TSKH Phạm Thị Kim Cương
Trong đó, công nghệ sẽ đóng vai trò chất xúc tác qua các bước tiến về số hóa, AI và thương mại điện tử; thu nhập bình quân đầu người dự kiến tăng từ khoảng 4.700 USD năm 2024 lên gần 7.500 USD năm 2030 sẽ nâng cao sức mua; còn niềm tin xã hội chính là yếu tố nền tảng đảm bảo sự ổn định hành vi tiêu dùng cũng như phát triển bền vững của thị trường nội địa.
Việt Nam không chỉ dừng lại ở việc phát triển thị trường trong nước mà còn có cơ hội lớn để mở rộng sang thị trường toàn cầu dựa trên nền tảng này. Xu hướng tiêu dùng xanh đang lan rộng trên phạm vi toàn cầu tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp trong nước nâng cao sức cạnh tranh xuất khẩu. Khảo sát Eurobarometer năm 2024 cho thấy gần 60% người tiêu dùng châu Âu sẵn lòng trả thêm cho các sản phẩm được chứng nhận bền vững.
Với lợi thế ngành nông nghiệp như thủy sản, cà phê hay gạo cùng ngành dệt may đang phát triển nhanh chóng tại Việt Nam, TSKH Phạm Thị Kim Cương đánh giá đây chính là thời điểm vàng để tận dụng tiềm năng tạo ra các sản phẩm xanh hữu cơ đạt chuẩn quốc tế với công nghệ thân thiện môi trường đi kèm quy trình truy xuất nguồn gốc chặt chẽ nhằm gia tăng giá trị xuất khẩu.
Ví dụ cụ thể như việc phát triển các loại tôm sạch, cá tra đạt chứng nhận hoặc sản xuất dệt may thân thiện môi trường bằng nguyên liệu tái chế sẽ mở rộng cửa vào các thị trường khó tính tại châu Âu và Bắc Mỹ vốn đang rất quan tâm đến tính bền vững của chuỗi cung ứng.
Giải thưởng Better Choice Awards đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy nhận thức cộng đồng về giá trị của các sản phẩm tiêu dùng thông minh và bền vững thông qua sự ghi nhận các sáng kiến đổi mới sáng tạo cùng những cam kết thực tiễn từ doanh nghiệp.
Better Choice Awards 2025
GS.TSKH Phạm Thị Kim Cương nhìn nhận rằng dù hoạt động truyền thông từ KOLs hay giải thưởng như Better Choice Awards có tác động ngắn hạn mạnh mẽ tạo tiếng vang ban đầu nhưng muốn duy trì hiệu quả lâu dài cần sự phối hợp chặt chẽ giữa truyền thông lan tỏa rộng rãi, doanh nghiệp thực hiện cam kết rõ ràng bằng hành động cụ thể và chính sách nhà nước hỗ trợ tạo khung pháp lý minh bạch cũng như giám sát hiệu quả.
Kết luận chung cho thấy xu hướng tiêu dùng thông minh không chỉ đơn thuần là một trào lưu mà đã trở thành chìa khóa then chốt mở đường cho tương lai phát triển thịnh vượng của Việt Nam. Khi nền tảng công nghệ ngày càng hoàn thiện cùng với cải thiện thu nhập và củng cố niềm tin xã hội thì mô hình kinh tế dựa trên tiêu chí bền vững sẽ giúp đất nước tiến bước vào kỷ nguyên mới với sự cân bằng hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế và bảo vệ môi trường – đúng với tinh thần mà Better Choice Awards luôn hướng tới: tôn vinh giá trị thật sự mang lại lợi ích thiết thực cho cả cộng đồng người tiêu dùng lẫn xã hội.
