Seagame 33
Crystal Palace
Ba phi hành gia Trung Quốc đã trở về Trái Đất sau một sự cố hiếm gặp khi tàu trở về của họ bị hư hại, khiến họ mắc kẹt trên Trạm Vũ trụ Thiên Cung suốt thời gian dài. Thay vì quay về theo kế hoạch, họ phải chờ đợi tàu vũ trụ thay thế đến tiếp tế và đưa các thành viên mới lên thay họ, đồng thời chính nhóm phi hành gia mới cũng rơi vào hoàn cảnh tương tự, tạo nên một chu kỳ khó khăn và đầy bất ngờ trong lịch sử các chuyến bay có người lái của Trung Quốc. Tình huống này không chỉ gây chú ý bởi sự phức tạp về mặt kỹ thuật mà còn làm dấy lên nhiều câu hỏi xoay quanh vấn đề an toàn khi hoạt động ngoài không gian ngày càng đa dạng và rủi ro hơn.
Từ những ngày đầu của ngành du hành vũ trụ, các nguy cơ như va chạm với micrometeoroid, trục trặc kỹ thuật hay điều kiện thời tiết bất lợi luôn hiện hữu và đe dọa sự thành công của nhiệm vụ. Khi công nghệ và hậu cần vũ trụ ngày càng phát triển, cùng với lượng mảnh vụn do con người tạo ra ngày một tăng cao và khí hậu biến đổi khó lường, các chuyên gia cảnh báo rằng tần suất các sự cố ngoài không gian có thể sẽ gia tăng đáng kể. Trong trường hợp của ba phi hành gia Trung Quốc, kế hoạch trở về vào ngày 5/11 đã bị hoãn vô thời hạn khi tàu vũ trụ Thần Châu 20 được thiết kế để đưa họ về bị nghi ngờ hư hỏng do va chạm với một mảnh rác vũ trụ chưa được theo dõi.
Ba phi hành gia mắc kẹt trên Trạm Vũ trụ Thiên Cung
Để giải quyết khẩn cấp tình trạng này, Trung Quốc đã phóng thành công tàu vũ trụ Thần Châu 22 không người lái nhằm cung cấp phương tiện trở về cho đội ngũ phi hành gia mới. Đây được xem như một minh chứng rõ nét cho chiến lược đặt an toàn lên hàng đầu và sự chuẩn bị kỹ càng cho các tình huống khẩn cấp trong chương trình vũ trụ nước này. Ông Brian Weeden – chuyên gia hàng đầu tại Aerospace Corporation nhận định với số lượng ngày càng tăng các chuyến bay có người đến nhiều quỹ đạo khác nhau và cả những điểm xa như Mặt Trăng, nguy cơ xảy ra các sự cố sẽ không ngừng lớn hơn trong tương lai gần.
Bản thân vấn đề rác vũ trụ cũng được xem là một trong những thách thức đáng lo ngại nhất đối với cộng đồng quốc tế hoạt động trong lĩnh vực không gian. Các mảnh vụn bao gồm vệ tinh đã cũ, linh kiện tàu vũ trụ và những vật thể nhỏ li ti nhưng di chuyển với vận tốc cực nhanh trên quỹ đạo quanh Trái Đất đang gây ra mối nguy hiểm thường trực cho các nhiệm vụ bay có người lái. Con số thống kê cho thấy hiện có hơn 9.000 vệ tinh hoạt động cùng hàng chục ngàn vật thể khác được giám sát thường xuyên nhằm giảm thiểu rủi ro va chạm, tuy nhiên vẫn tồn tại rất nhiều mảnh nhỏ quá bé khiến việc theo dõi trở nên khó khăn.
Rác vũ trụ đe dọa các phi hành gia và thiết bị
Lý thuyết nổi tiếng của nhà khoa học NASA Donald J. Kessler từ những năm 1970 cảnh báo rằng nếu lượng mảnh vụn tiếp tục tích tụ không kiểm soát, sẽ tạo ra phản ứng dây chuyền khiến mọi quỹ đạo quan trọng quanh Trái Đất trở nên cực kỳ nguy hiểm cho mọi phương tiện bay vào không gian. Những phân tích hiện đại cũng đồng thuận rằng nguyên nhân gây ra tai nạn cho tàu Thần Châu gần đây nhiều khả năng xuất phát từ một mảnh vụn nhỏ chưa được ghi nhận trước đó.
Nguy cơ từ các mảnh vụn va chạm tàu vũ trụ
Ngoài tác động từ môi trường bên ngoài, yếu tố kỹ thuật cũng là nguyên nhân phổ biến khiến các chuyến bay có người lái gặp khó khăn trong việc quay về an toàn. Ví dụ điển hình là trường hợp hai phi hành gia NASA Sunita Williams và Barry Wilmore đã phải ở lại Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) gần chín tháng vì tàu Boeing Starliner gặp lỗi trong chuyến bay thử nghiệm khiến nó không đạt tiêu chuẩn an toàn ban đầu. Họ cuối cùng đã trở về nhà bằng khoang tàu SpaceX sau nhiều lần trì hoãn.
Sự cố kỹ thuật ảnh hưởng đến nhiệm vụ không gian
Việc đảm bảo rằng một chiếc tàu vũ trụ có thể chịu được áp lực kinh khủng khi bay vào khoảng không rồi hạ cánh an toàn xuống bề mặt Trái Đất là một trong những thách thức kỹ thuật lớn nhất hiện nay. Tàu phải tăng tốc từ tốc độ bằng 0 lên khoảng 7 km/s (tương đương 46 nghìn km/h) để thoát khỏi lực hấp dẫn trái đất và sau đó giảm tốc từ vận tốc cực cao đó xuống 0 khi hạ cánh mà vẫn bảo vệ phi hành đoàn bên trong khỏi tác động mạnh mẽ của ma sát khí quyển.
Thách thức kỹ thuật tái nhập khí quyển
Bên cạnh đó, lịch sử cũng từng chứng kiến những tình huống đặc biệt như khi Liên Xô tan rã vào năm 1991 trong lúc nhà du hành Sergei Krikalev đang làm nhiệm vụ trên quỹ đạo Mir. Do trạng thái chính trị thay đổi đột ngột, việc quyết định ai sẽ tài trợ cho chuyến trở về của ông bị trì hoãn, buộc Krikalev phải ở lại ngoài không gian gấp đôi thời gian dự kiến ban đầu. Sự kiện này đánh dấu bài học sâu sắc cho việc phối hợp chặt chẽ giữa chính trị và hoạt động khoa học hàng không vũ trụ.
Sergei Krikalev bị trì hoãn hồi hương do Liên Xô tan rã
Những yếu tố ngoại cảnh như thời tiết cũng đóng vai trò quyết định trong việc lên kế hoạch hạ cánh an toàn của phi hành đoàn. Mưa to, gió lớn hay điều kiện khí tượng bất lợi quanh khu vực hạ cánh đều có thể khiến việc trở về phải hoãn lại vài ngày hoặc thậm chí kéo dài cả tuần lễ để đảm bảo an toàn tuyệt đối cho phi hành gia cùng đội cứu hộ mặt đất. NASA từng gặp tình trạng trì hoãn ngày hạ cánh tàu con thoi Atlantis năm 2009 chỉ vì lý do thời tiết khó dự đoán tại Florida.
Thời tiết ảnh hưởng đến nhiệm vụ hạ cánh trên Trái Đất
Có thể nói dù đôi lúc bị xem là ‘mắc kẹt’ nhưng các phi hành gia vẫn luôn giữ tinh thần tích cực và chuẩn bị tâm lý cho mọi tình huống khó khăn khi tham gia các nhiệm vụ ngoài không gian. Họ hiểu rằng sự chậm trễ là phần tất yếu của ngành công nghiệp đầy rủi ro này và tận dụng thời gian ở lại quỹ đạo để tiến hành nghiên cứu khoa học quý giá hoặc rèn luyện kỹ năng sống sót trong điều kiện khắc nghiệt.
Trong một cuộc phỏng vấn sau khi trở về từ ISS, phi hành gia Barry Wilmore từng chia sẻ rằng mặc dù bị trì hoãn lâu hơn dự kiến nhưng bản thân anh và đồng nghiệp vẫn không cảm thấy thực sự ‘mắc kẹt’. Wilmore nhấn mạnh rằng du hành vũ trụ luôn là một con đường gập ghềnh với nhiều bất định nên việc chuẩn bị sẵn sàng tâm thế cho mọi tình huống là vô cùng quan trọng để duy trì hiệu quả nhiệm vụ cũng như sức khỏe tinh thần.
